سینماروزان/مریم آموسا: نشست خبری روز پاسداشت زبان فارسی، هجدهم اردیبهشتماه ۱۴۰۲، در محلِ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با حضور غلامعلی حداد عادل و اهالی رسانه برگزار شد. در این نشست خبرنگاران رسانههای مختلف پرسش های خود را دربارۀ برنامههای فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای پاسداشت زبان فارسی طرح کردند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ابتدایِ نشست پاسداشت زبان فارسی با تشکر از اهالی رسانه دربارۀ روزِ پاسداشت زبان فارسی اظهار کرد: شورای عالی انقلاب فرهنگی بیستوپنجم اردیبهشتماه رت پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی نام گذاری کرده است و فرهنگستان همه ساله این روز را جشن میگیرد. هفتۀ آینده هم بههمین مناسبت در تالار قلم کتابخانۀ ملّی، مراسمی برگزار میکنیم.
او اضافه کرد: علاوهبراین در فاصلۀ بیستم تا سیام اردیبهشتماه نیز نمایشگاه بینالمللی کتاب را پیش رو داریم که بستر نمایش گستردهای برای جلوههای زبان و ادبیات فارسی محسوب میشود و فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز حضور فعّالی در نمایشگاه بینالمللی کتاب خواهد داشت.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اهمّیّت زبان و ادب فارسی بهعنوان رکن مهمی از هویّت مردم ایران در جمع اهالی رسانه گفت: همانطور که هر فردی شناسنامه دارد و نام و نشان و شمارۀ ملّی و چنین اطلاعاتی در آن درج شده است، ملّت ایران هم یک شناسنامه دارد که از بخشهای مهم آن زبان و ادبیات فارسی است. مسئلۀ هویّت ملّی مسئلۀ بسیار مهمی است و همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز بوده است. برای مثال در هفتۀ گذشته، رهبری در جمع معلمان مجدداً بر لزوم آشنا ساختن دانشآموزان با هویّت ملّی و اهمیت زبان فارسی مثل همیشه تأکید کردند.
غلامعلی حداد عادل زبان فارسی را رشتۀ پیوندی بین همۀ مردم ایران دانست و اظهار کرد: زبان فارسی هم عامل پیوستگی ما با همۀ هموطنان و هم رشتۀ پیوند ما با نیاکامان است و این زبان کلیدی است که ما را با اندیشهها، تمدّن و فرهنگ خود در گذشته آشنا میکند و امروزه نیز وسیلۀ ارتباط ما با یکدیگر و سایر فارسیزبانان در سایر کشورها و فارسیدانان دنیا محسوب میشود. فرهنگستان زبان و ادب فارسی وظایف مهمی دربارۀ این زبان دارد و سعی میکند با گروههای پژوهشی متعدد این وظیفه را به بهترین نحو انجام دهد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه از گروههای پژوهشی فرهنگستان نام برد و به شرح برخی وظایف آنان پرداخت: گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی که کار آن رصد کتابهای درسی در مدارس است و همچنین نگاهی هم به برنامههای آموزشی دانشگاهها دارد. گروه ادبیات تطبیقی که رابطۀ ادبیات فارسی را با زبان و ادبیات سایر ملّتها دنبال میکند. گروه برونمرزی که شامل سابقۀ زبان و ادبیات فارسی در بیرون از مرزهای ایران، از جمله در شبه قاره هند، آسیای صغیر و آسیای میانه است. گروه تحقیقات و پژوهشهای ادبی که از دستاوردهای آن باید به دانشنامۀ زبان و ادبیات فارسی اشاره کنم که در ۱۲ جلد و زیرنظر استاد زندهیاد اسماعیل سعادت تدوین و در انتشارات فرهنگستان منتشر شده و یک کتاب کممانند و بسیار سودمند است که مددکار استادان، دانشجویان و پژوهشگران است.
گروه دستور خط، گروه زبانها و گویشهای ایرانی، گروه ادبیات انقلاب اسلامی، ادبیات معاصر، تصحیح متون، گروه زبان و رایانه و گروه فرهنگنویسی و واژهگزینی از جمله دیگر گروههای پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی محسوب میشوند که رئیس فرهنگستان از آنان نام برد. همچنین در فرهنگستان زبان و ادب فارسی کتابخانۀ مفصلی داریم که غنیترین کتابخانۀ تخصّصی در حوزۀ زبان و ادب فارسی در کشور است. همچنین در فرهنگستان ۱۰ نشریۀ پژوهشی منتشر میکنیم.
حداد عادل با اشاره به دورۀ کارشناسی ارشد که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار میشود گفت: تاکنون هفت دورۀ کارشناسی ارشد واژهگزینی و اصطلاحشناسی در پژوهشکدۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزار شده است.
او همچنین عناوین برخی از سازمانهایی که فرهنگستان با آنان همکاری دارد، اشاره کرد: سازمان ملّی استاندارد ایران، شورای عالی فضای مجازی، سازمان ثبت اسناد و املاک، سازمان ثبت احوال، شورای پاسداشت زبان فارسی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت آموزشوپرورش، مجلس شورای اسلامی، وزارت علوم و دانشگاهها و صداوسیما. از جمله دستگاههایی هستند که فرهنگستان با آنها ارتباط تنگاتنگ کاری دارد. ما همچنین با برخی مؤسسات بینالمللی ازجمله مؤسسۀ جهانی اینفوترم همکاری داریم که فرهنگستان عضو فعال آن محسوب میشود و ما در نشستهای این مؤسسه شرکت داریم.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامۀ نشست با اشاره به فعالیتهای انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی که تاکنون ۲۵۰ عنوان کتاب منتشر کرده گفت: دستور خطّ فارسی که یک سند بسیار مهم برای استاندارد شدن خط فارسی است، به نظرم همۀ ناشران و همه ویراستاران محترم حتماً برای یکدست بودن خطّ فارسی به این کتاب احتیاج خواهند داشت.
او دربارۀ دستور خطّ فارسی گفت: دستور خطّ فارسی سندی بسیار مهم برای یکدستی و استاندارد شدن خط فارسی است. فرهنگستان زبان و ادب فارسى، بهحکم وظیفهای که برحسب اساسنامۀ خود در پاسدارى از زبان و خطّ فارسى بر عهده دارد، از همان نخستین سالهاى تأسیس، درصدد گردآورى مجموعۀ قواعد و ضوابط خط فارسى و بازنگرى و تنظیم و تدوین و تصویب آنها برآمد و در این کار راه میانه را برگزید و کوشید تا در تدوین «دستور خط فارسى» اعتدال را رعایت کند.
حداد عادل ادامه داد: در دو دهۀ گذشته به واسطۀ فراگیر شدن ابزارهای ارتباطی اکترونیکی بهنوعی شاهد این بودهایم که خطّ فارسی در معرض خطر قرار گرفته است و برخی به عمد و یا به سهو با بیتوجهی به دستور خطّ فارسی،آشفتگیهایی را به نوشتار خود راه دادهاند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: اکنون با گذشت بیش از بیست سال از انتشار دستورخطّ فارسی، و دریافت بازخوردهای متعدد، همچنین فراگیر شدن حروفنگاری در محیط رایانه و فضای مجازی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تشکیل کارگروهی زیرنظر دکتر محمد دبیرمقدم، معاون علمی و پژوهشی فرهنگستان، و با حضور برخی از اعضای پیوسته، وابسته و هیئت علمی فرهنگستان و بهرهگیری از آرای تنی چند از صاحبنظران خارج از فرهنگستان، برای بازنگری در دستور خطّ فارسی تشکیل شد که پس از برگزاری پنجاه جلسه، ویراست جدید دستورخطّ فارسی تدوین، تصویب و آماده انتشار شد.
او اضافه کرد: خبر خوش دیگر منتشر شدن جلد سوم فرهنگ جامع زبان فارسی است. ما سال گذشته نیز یک نسخه از این کتاب را در تاریخ بیستوپنجم اردیبهشتماه سال ۱۴۰۱ رونمایی کردیم اما متوجه شدیم که احتیاج بهدقت بیشتری دارد؛ بنابراین انتشار و فروش آن به امسال موکول شد. جلد سوم فرهنگ جامع زبان فارسی جامعترین کتابی است که دربارۀ زبان فارسی منتشر شده است. این مجموعه در شکل نهایی خود حدود ۳۵ جلدِ ۷۵۰ صفحهای خواهد بود که منطبق بر آخرین پیشرفتهای دانش فرهنگنگاری است.
در ادامۀ این نشست اهالی رسانه سؤالاتی را با رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در میان گذاشتند.
مشکلی از حیثِ ورود واژههای جدید عربی نداریم
حداد عادل در ابتدایِ پرسشوپاسخ دربارۀ سؤالی مبنیبر ورود واژههای جدید زبان عربی به زبان فارسی گفت: ما امروز مشکلی از حیثِ ورود واژههای جدید عربی به زبان فارسی نداریم زیرا موج ورود واژههای عربی به فارسی مدتهاست که متوقف شده است. وقتی میگوییم زبان فارسی، یعنی همین زبان سعدی و حافظ که واژگان عربی نیز در آن وجود دارد.
او اضافه کرد: فرهنگستان بنایی ندارد که واژههای عربی متداول در زبان فارسی که جزو بافت آن شدهاند، خارجی تلقی کند.
شاهنامۀ فردوسی مهمترین قوت زبان فارسی است
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پاسخ به سؤال یکی از اصحاب رسانه مبنی بر اینکه چه اتفاقی قرار است در حوزۀ شاهنامهپژوهی رخ دهد، گفت: شاهنامۀ فردوسی مهمترین قوّت زبان فارسی است. کتابی که بیش از ۵۰ هزار بیت دارد و بیش از هزار سال پیش سروده شده و تاریخ مکتوب و اسطورهای ایران باستان را در خود دارد و یک کتاب حماسی محسوب میشود که با هویّت ملّی ما سر و کار دارد و از نظر زبانی هم گنجینۀ واژگانی و الگوی زبانی و ادبی است.
او اضافه کرد: خوشبختانه در دهههای اخیر ایرانیها کارهای ارزشمندی در حوزۀ شاهنامهپژوهی انجام دادهاند. فرهنگستان کتاب مفصلی شامل مجموعه مقالات دربارۀ شاهنامه منتشر کرده است. در یکی دو سال گذشته هم هست که دکتر علی رواقی، عضو پیوستۀ فرهنگستان تصحیح جدیدی از شاهنامه را آغاز کردهاند.
همه میتوانند شاهنامه را از آنِ خود بدانند
حداد عادل در ادامۀ پرسشوپاسخ خبرنگاران، در پاسخ به این سؤال که فرهنگستان چگونه میخواهد جلویِ مصادره شدن شاهنامه از سوی دیگر کشورها را بگیرد، با ابراز خوشحالی از حضور کشور تاجیکستان در نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران گفت: شاهنامۀ فردوسی متعلق به تاجیکستان، افغانستان، کشور ما و قلمرو وسیع فرهنگ ایرانی است که همۀ کشورها از جمله ایران به آن فرهنگ تعلق دارند و همه میتوانند شاهنامه را از آنِ خود بدانند.
او اضافه کرد: شاهنامه متعلق به همه است همانطور که سعدی و حافظ به همۀ فارسیزبانان تعلق دارند. این زبان فارسی است که حق میدهد همۀ آثار بزرگ زبان فارسی را از آنِ خود بدانیم.
زبانِ فارسی، طوفان جهانی شدن و فضای مجازی
یکی از خبرنگاران حاضر در نشست خبری با انتقاد از رواج زبان انگلیسی در فضای مجازی سؤالی در این زمینه طرح کرد. رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در همین راستا اظهار کرد: ما با یک توفان جهانی شدن جهانیسازی مواجه هستیم که لبۀ آن فضای مجازی است و مسلماً این آسیبی است نه فقط برای زبان فارسی، برای بسیاری از زبانها و هویّت ملّی کشورها بر این اساس همین تحوّلات و گسترش فنّاوریهای رایانهای گروهی به اسم زبان و رایانه فرهنگستان تأسیس کردیم که مسائل زبان فارسی را در فضای مجازی پیگیری میکند.
او اضافه کرد: طبیعی است حجم مطالبی که به زبان فارسی در فضای مجازی است، کمتر از زبان انگلیسی باشد. یکی از مواردی که فرهنگستان از چند سال پیش تا امروز دنبال کرده، استاندارد کردن نویسهها و کارکترهای خط فارسی در فضای مجازی است. ما همین اخیراً توانستیم با همکاری سازمان ملّی استاندارد، پیشنهادها را در سطح سازمان جهانی استاندارد به تصویب برسانیم که خطّ فارسی جدایِ از عربی برای خودش در فضای مجازی اعتبار داشته باشد.
حداد عادل در پاسخ به پرسش ایسنا دربارۀ اینکه تصویب معادل برای واژههایی که وارد زبان فارسی میشوند معمولاً با تأخیر انجام میشود، درحالی که واژههای قدیمی در ذهن مردم تهنشین شده و جایگزینی واژۀ مصوّب سخت است، با تأیید این موضوع گفت: علاج این مشکل آسان نیست چون واژه که وارد زبان میشود، یک راه معیّن ندارد و نمیتوان به راحتی واژههای نوورود را شناسایی کرد. ما به این مشکل توجه داریم اما تا حدی میتوانیم به آن غلبه کنیم. کار فرهنگستان این است که واژۀ صحیحی را پیدا کند اما ترویج آن به عهدۀ هم، از جمله اصحاب محترم رسانههاست.
مراسم بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی و پاسداشت زبان و ادب فارسی ساعت ۱۰ صبح روز بیستوپنجم اردیبهشتماه در تالار قلم کتابخانۀ ملّی برگزار خواهد شد.
