سینماروزان: سومین جلسه از فصل دهم پاتوق فیلم‌کوتاه، با اکران و بررسی فیلم‌های کوتاه «شطرنج آتش»، «جنگل»، «مینو»، «خودکشی به سبک نیچه» و «یه کاریش بکن» و قدردانی از مجید جوانمرد فیلمساز پیشکسوت سینمای آزاد اهواز در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان برگزار شد.
سومین جلسه از دهمین فصل پاتوق فیلم‌کوتاه، عصر سه شنبه 21 مرداد ۱۴۰۴ با نمایش ۴ فیلم‌کوتاه ایرانی و یک فیلم کوتاه خارجی در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در این جلسه که به همت انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد، فیلم‌های کوتاه «شطرنج آتش» به کارگردانی امیررضا دهقان، «جنگل» به کارگردانی محمدرضا مرادی، «مینو» به کارگردانی محمد باقری، «خودکشی به سبک نیچه» به کارگردانی پیام کردستانی و فیلم کوتاه «یه کاریش بکن» به کارگردانی دنیل سوئاروس روی پرده رفت و در ادامه آنتونیا شرکا منتقد سینمایی همراه با سعید نجاتی به‌عنوان کارشناس و میزبان برنامه با کارگردانان این آثار به گفت‌وگو نشستند.
پس از نمایش فیلم‌های کوتاه سومین برنامه از فصل تازه پاتوق فیلم کوتاه، کتاب «کشف فیلم کوتاه» نوشته سینتیا فلاندو که به کوشش پیمان فلاحی ترجمه شده است، توسط پونه ظفرنیا (مجری پاتوق) به مخاطبان معرفی شد. در این کتاب که توسط انتشارات انجمن سینمای جوانان ایران و انتشارت آبان به چاپ رسیده، تاریخ و سبک فیلم‌های کوتاه داستانی واقع‌نما را بررسی کرده است. این کتاب به بحث راجع‌به اهمیت تاریخی فیلم کوتاه و به طور کلی تبیین و شناسایی خصایص زیبایی‌شناختی فیلم کوتاه داستانی پرداخته است.
شعیبی: مهم‌تر از سینما، اخلاق را از «مجید جوانمرد» یاد گرفتم / او یکی از صادق‌ترین، سالم‌ترین و بااخلاق‌ترین سینماگران است
بهروز شعیبی در آغاز برنامه، با دعوت از مجید جوانمرد اظهار داشت: بیست‌وپنج سال پیش افتخار داشتم مقابل دوربین آقای جوانمرد بازی کنم. بدون اغراق، از ایشان نکات بسیاری در کار آموختم، اما مهم‌تر از آن، اخلاق را یاد گرفتم. کار را می‌توان از طریق مشاهده و تجربه فرا گرفت، اما آقای جوانمرد یکی از صادق‌ترین، سالم‌ترین و بااخلاق‌ترین سینماگرانی هستند که در طول این سال‌ها با آنان همکاری داشته‌ام. امروز بسیار خوشحالم که ایشان دعوت ما را پذیرفته و در جمع ما حضور دارند.
جوانمرد: ما عاشق سینما شده بودیم/ «خراش» و «خیابان» غریزی و تجربی بودند
در ادامه، مجید جوانمرد، فیلمساز پیشکسوت، در ابتدای سخنان خود گفت: در آن زمان، اولین فیلم هشت میلی‌متری خود را با نام «عشق پوچ» ساختم. این اثر داستانی برگرفته از مسائل شخصی نوجوانان هم‌سن‌وسال خودم بود؛ موضوعی که برایم کاملاً ملموس و قابل تحلیل بود. با توجه به شناخت و لمس این تجربه‌ها، تصمیم گرفتم آن را در قالب فیلم ارائه کنم.
وی افزود: یکی از همکلاسی‌هایم در دوره دبیرستان نیز دوربین هشت میلی‌متری داشت. پس از فیلمبرداری، آنها را از طریق پست به آلمان یا فرانسه ارسال می‌کردیم تا در لابراتوار چاپ شوند و حدود دو ماه بعد به ما بازگردانده می‌شدند.
کارگردان فیلم «شکار» در ادامه گفت: پس از دریافت فیلم، با اشتیاق آن را بر روی پروژکتور یا آپارات تماشا می‌کردیم و سپس طبق فیلمنامه دکوپاژ شده، مونتاژ انجام می‌دادیم. این کار با استفاده از دستگاه اسپلایسر و چسب مخصوص صورت می‌گرفت. با این حال، حتی با دقت فراوان، هنگام عبور از گیت آپارات گاهی صدای تقه شنیده می‌شد و تصویر می‌لرزید… تنها راه جلوگیری از این مشکل، فیلمبرداری دقیق بر اساس دکوپاژ نهایی و حذف نیاز به مونتاژ بود.
وی با یادآوری فضای آن سال‌ها افزود: واقعا از این کار لذت می‌بردیم، ما مجذوب سینما، کارگردانی، فیلمبرداری، کادر‌بندی و دکوپاژ شده بودیم. زمانی که آقای عیاری از وجود فیلم‌سازی دیگر در اهواز مطلع شد، به دیدارم آمد و پس از دیدن فیلم، مرا بسیار تشویق کرد. دوستی ما از همان زمان شکل گرفت و ادامه یافت.
کارگردان فیلم «دستمزد» اظهار داشت: فعالیت من با ساخت فیلم‌های کوتاه آغاز شد؛ از فیلم ۷ دقیقه‌ای تا آثار بلندتر که حتی به ۵۵ دقیقه رسید. متأسفانه دو فیلم آخرم با نام‌های ملاقاتی‌ها و زمزمه، که چکیده تجربه‌های سینمای ۸ میلی‌متری‌ام بودند، در اوایل انقلاب و به دلیل اعتماد به یکی از آشنایان برای شرکت در یک جشنواره از بین رفتند و هرگز بازنگشتند.
در ادامه پس از اکران چهار فیلم کوتاه ایرانی و یک فیلم کوتاه خارجی، نشست نقد و بررسی فیلم‌های جلسه سوم فصل دهم پاتوق با حضور «آنتونیا شرکا» و به میزبانی «سعید نجاتی» در انجمن سینمای جوانان ایران برگزار شد. پنج فیلم کوتاه «شطرنج آتش» (امیررضا دهقانی)، «جنگل» (محمدرضا مرادی), «مینو» (محمد باقری), «خودکشی به سبک نیچه» (پیام کردستانی) و «یه کاریش می‌کنم» (دنیل سوئاروس) نمایش داده شد و سپس نقد و گفت‌وگو انجام گرفت.
فرصتی برای تجربه‌گرایی آزادانه
امیررضا دهقانی کارگردان فیلم تجربی «شطرنج آتش» اظهار داشت: این فیلم ارجاعی به «شطرنج باد» و ماجرای گم‌شدن و ترمیم نگاتیو آن است و سعی کردم با نگاهی اکسپریمنتال داستان را بازخوانی کنم.
وی افزود: قالب مستند یا داستانی انتخابی شخصی است و برتری ذاتی ندارد.
آنتونیا شرکا نیز درباره این فیلم عنوان کرد: «شطرنج آتش» از نظر تکنیک، صدا و تصویر تجربه‌ای فکرشده است. گذار از سیاه‌وسفید به رنگی حس خوبی داشت، هرچند برخی ارجاعات نیازمند توضیح است. فیلم‌های اکسپریمنتال باید بدون توضیح هم حس منتقل کنند.
سعید نجاتی گفت: تفاوتی میان «تجربه» و «سینمای اکسپریمنتال» وجود دارد. این ژانر امروز مخاطب کمتری دارد و بسیاری از تکنیک‌های آن در سینمای دیجیتال تکرارشونده شده است.
فیلمی که شوک‌آور بود!
محمدرضا مرادی کارگردان «جنگل» توضیح داد: «جنگل» ترکیبی از افسانه‌های بومی و ژاپنی و اقتباسی از داستان صمد طاهری است. خروجی تنها ۳۰ درصد ایده اولیه بود و مشکلات تولیدی متعدد داشتیم. در داستان، به‌جای شخصیت اصلی کتاب، میرزا کوچک‌خان را قرار دادم.
آنتونیا شرکا نیز عنوان کرد: فیلم شوک‌آور بود و جمله آغازین آن نگاه انتقادی به تاریخ رسمی دارد. روایت با زاویه دیدی فانتزی و مدرن شخصیت تاریخی را بازآفرینی کرده است.
از تغییرات و تجربیات ساخت «مینو» تا حلقه‌های خالی در روایت
آنتونیا شرکا گفت: «مینو» در برخی بخش‌ها قانع‌کننده نیست و پایان‌بندی ابهام دارد. جزئیاتی مثل دندان شخصیت و زمان‌بندی رویدادها یکدست نیست و تأکید بیش از حد بر مشکلات زن، جنبه ترحم‌برانگیز ایجاد کرده است.
محمد باقری گفت: هدفم نمایش مادری بود که برای حفظ آبرو حتی درمان خود را رها می‌کند. ابهام در سرنوشت کیک برای ایجاد التهاب طراحی شد. در مسیر تولید تغییرات زیادی اعمال شد و برخی عناصر حذف شدند. این فیلم برایم تجربه‌ای ارزشمند بود.
ساختار و سبک یک اثر حرفه‌ای
آنتونیا شرکا گفت: «خودکشی به سبک نیچه» اثری حرفه‌ای با فیلمبرداری و طراحی صحنه دقیق است. اقتباس از «مغازه خودکشی» ژان تولی و استفاده از زبان کردی هویت ویژه‌ای به فیلم داده است. ایده داروسازی که به‌جای درمان، مرگ می‌فروشد جذاب و فلسفی است.
پیام کردستانی گفت: دانش معماری و طراحی فضا به خلق جهان فیلم کمک کرد. طرح صحنه‌ها را خودم مشخص کردم تا خروجی نزدیک به ذهنیتم باشد. نگاه کلی فیلم امیدوارانه است و پایان آن ابهامی درباره تغییر احتمالی دکتر باقی می‌گذارد.
سعید نجاتی گفت: این رویکرد یادآور روش آموزشی طراحی فضا پیش از دکوپاژ است.
یک اثر مینیمال جذاب
آنتونیا شرکا گفت: «یه کاریش می‌کنم» مینیمال و دراماتیک است و داستان مهاجرت را بدون اغراق روایت می‌کند. استفاده از نماهای دور، تضاد زن مهاجر با مناظر آلپ و حذف عناصر فرعی تمرکز فیلم را حفظ کرده است. فیلم کم‌هزینه اما ماندگار است و مناظر عظیم کوهستان در برابر درام کوچک، تضادی چشمگیر ایجاد کرده‌اند.
گفتنی است پاتوق فیلم کوتاه تهران به همت انجمن سینمای جوانان ایران، سه‌شنبه هر هفته ساعت ۱۸ در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود.
