سینماروزان: نود و یکمین برنامه از سری برنامه‌های سینماتک خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۲۸ بهمن ۱۴۰۳ به نمایش مستند «سیر» به‌کارگردانی مجتبی اسماعیل‌زاده اختصاص داشت. پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور کارگردان اثر و رضا درستکار (منتقد سینما) برگزار شد.
مستند «سیر»، اثری درباره سیر پیدایش و تاسیس خانه هنرمندان ایران است و نشان می‌دهد که چگونه یک پادگان نظامی به همت بهروز غریب‌پور به یک مکان فرهنگی تبدیل شده است.
این برنامه به‌مناسبت گرامی‌داشت بیست و پنجمین سالگرد تأسیس خانه هنرمندان ایران در نظر گرفته شده بود.
رضا درستکار در این نشست گفت: باعث افتخار و سعادت است که در ۲۵امین سالگرد خانه هنرمندان ایران، من را دعوت کرده‌اند تا از هوای این مکان تنفس کنم و درباره آن و مستندی که درباره خانه هنرمندان ساخته شده صحبت کنم.
مجتبی اسماعیل‌زاده در ادامه این نشست ضمن تشکر از حاضرانی که در این نشست حضور داشتند، گفت: من دانشجوی مجید سرسنگی (مدیرعامل اسبق خانه هنرمندان ایران) بودم و او حوالی سال ۹۰، پیشنهاد ساخت این فیلم را به من داد. لازم است که به بهانه نمایش این مستند، در این جلسه یاد سه استاد بزرگ را گرامی داریم. زنده‌یادها مرتضی پور صمدی، عزت‌الله انتظامی و حمید سمندریان که هر کدام در ساخت این اثر به من کمک‌های بسیاری کرده‌اند. یکی از بخش‌های این مستند، مصاحبه آقای سمندریان درباره تماشاخانه ایرانشهر بود که در اثر فعلی وجود ندارد. امیدوارم در آینده فرصتی فراهم شود تا اثر کامل دیده شود.
رضا درستکار در ادامه بیان کرد: ما تا افرادی را داریم، قدر آنها را نمی‌دانیم ولی وقتی آنها را از دست می‌دهیم، تازه متوجه این موضوع می‌شویم که چه کسانی را از دست دادیم. ما در سرزمینی پر از نوابغ زندگی می‌کنیم. اما متاسفانه حسادت و بخل ورزیدن نیز جز خصلت‌های اصلی ماست! در چنین فضایی، یک خانه هنرمندان ساخته شده است. یعنی قلعه نظامی را فرو ریختیم و خانه‌ای ساختیم تا اهالی فرهنگ و هنر در آن جمع شوند. این اتفاق، شگفت‌انگیز است. بنابراین امیدوارم خداوند به آقای غریب‌پور عمر با عزت عطا کند. ما باید سپاسگزار هر کسی باشیم که در این موضوع نقش داشته است. همچنین باید بگویم، آنچه سبب میشود، ما سرحال و سر کار بمانیم، وجود آثاری مانند مستند «سیر» است که امروز دیدیم.
اسماعیل‌زاده در ادامه صحبت‌هایش گفت: بهروز غریب‌پور در ساخت چند مکان فرهنگی نقش مهمی داشته که دو تای آنها برای ما خیلی چشمگیر است. یکی فرهنگسرای بهمن است که در آن یک کشتارگاه تبدیل به فرهنگسرا شده است. دیگری نیز خانه هنرمندان ایران بوده که در آن یک پادگان نظامی تبدیل به این مکان شده است. وقتی مکانی تبدیل به زیرساخت فرهنگی میشود، ماجرا اهمیت بسیار بالایی پیدا می‌کند. یعنی خانه هنرمندان می‌تواند تا ۵۰۰ سال آینده هم خانه هنرمندان باشد. به همین دلیل باید گفت ساخت بنایی این چنین، مانند نوشتن شاهنامه است و دیگر نمی‌توان آن را تکان داد.
این سینماگر همچنین در ادامه با برشمردن مثال‌هایی به نقش شهرداری‌ها در ایجاد زیرساخت برای فعالیت‌های فرهنگی در کشورهای مختلف اشاره کرد.
در ادامه رضا درستکار در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره مستند «سیر» گفت: این فیلم به ما یادآوری می‌کند، خانه هنرمندان پتانسیل بسیار بالایی دارد و می‌توان در دفعات به آن مراجعه کرد. در واقع آدم‌های متعدد با رویکردهای مختلف می‌توانند به آن مراجعه کنند و این خودش زمینه بسیار خوبی است. معمولا در سینمای مستند موضوع کمتر در می‌آید. در واقع اگر شما بخواهید درباره آدمی یک پرتره بسازید، جواب بهتری می‌گیرید، تا اینکه بخواهید درباره بنا اثری بسازید. اما فکر می‌کنم می‌توان از خانه هنرمندان چند مستند موضوعی خوب ساخت. ما از چه طریق صاحب تاریخ و فرهنگ می‌شویم؟ ما توارث معنوی خودمان را از طریق میراث هنرمندان می‌فهمیم که ممکن است در خیلی از اوقات نگهداری هم نشود. اکنون خانه هنرمندان توارث ماست. در واقع شما از میراث هنرمندان به توارث ژنتیکی و فرهنگی خودتان می‌رسید.
او گفت: مسأله میراث و توارث از فیلم مستند «سیر» تأویل میشود. در فیلم سعی شده یک فضای شاعرانه به وجود بیاید و تصاویر، نور، بازی‌ها و کرشمه‌های دوربینی، صداها و آواها با فصل‌های مختلف، در خدمت این فرم است.
این نشست با پرسش و پاسخ پیرامون مستند «سیر» ادامه پیدا کرد.
