سینماژورنال: سهم سینمای بلند ایران از جشنواره امسال برلین حضور دو فیلم “اژدها وارد میشود” و “لانتوری” بود. هرچند اقبال مخاطبان نسبت به این فیلمها در جشنواره برلین مثبت بود اما در نهایت هیچ کدام از این آثار جایزه ای را از آن خود نکردند.
به گزراش سینماژورنال خرس طلایی جشنواره امسال برلین به فیلم «آتش در دریا» رسید که با موضوع مهاجران اروپایی تولید شده بود.
علی معلم تهیه کننده سینما که سابقه سالها فعالیت رسانه ای را هم داشته است و همچنان سردبیری ماهنامه “دنیای تصویر” را برعهده دارد یکی از معدود سینماگران ایرانی است که سعی می کند در جشنواره های الف دنیا حاضر باشد و کیفیت آثار را رصد کند.
معلم که امسال هم در جشنواره برلین حضور داشته در گفتگو با “فارس” به تفصیل درباره اوضاع و احوال این جشنواره سخن گفته است.
سینماژورنال متن کامل گفته های علی معلم را ارائه می دهد:
برلین آینه ای از موقعیت سینمای خاص در دنیا/ گزارشی از جهان در جشنواره دیده می شود
علی معلم درباره شصت و ششمین دوره از برگزاری جشنواره برلین گفت: جشنواره برلین یکی از دو جشنواره مهم جهانی است که در بخش های متنوع و متکثری برگزار می شود. این جشنواره آینه ای است از موقعیت سینمای خاص در دنیا که بخشی مهم از سینمای جریان اصلی که در بازارهای جهانی طرفدار دارد در آن دیده می شود. از اطراف و اکناف دنیا فیلم به جشنواره ارایه می شود. در این جشنواره می توان موقعیت سینما و نگرش فیلمسازان در نقاط مختلف زمین نسبت به مسایل پیرامونشان را شاهد بود. در جشنواره برلین علاوه بر کشف استعدادهای جدید، نحله های فکری و توجه به بحران هایی که دنیا با آن روبروست را نیز می‌توان شاهد بود. جشنواره بازتابی از زمانه خودش است، نقش های هنری و خاصی که می تواند وجود داشته باشد. در واقع گزارشی از جهان در اختیار مخاطب قرار می دهد.
برلین گزینشی فیلم ها را انتخاب می کند
وی درباره تفاوت جشنواره برلین و کن گفت: برلین با نگاه خاصی که نسبت به سینما دارد مقداری با جشنواره کن متفاوت است در این سالها هم با ثبات در مدیریت مسیر خودش را رفته است. در برلین ثبات رای و عقیده برآمده از مدیریت منسجم است که آن را اداره می کند و گزینشی فیلم ها را انتخاب می کند تا بتواند سبد متنوعی در بخش های مختلف از جمله مسابقه ، پانوراما، فروم و نسلها، فراهم آورد در میان بخش های نامبرده شده بخش سینمای آلمان هم وجود دارد در بخش مرور برگزار میشود. ارزیابی عملکرد جشنواره‌ای در این ابعاد و با نمایش بیش از 250 فیلم کار پژوهنده را سخت می‌کند.
فیلم شاخصی در برلین وجود نداشت/ سال متوسطی در جشنواره برلین
معلم در پاسخ به این سوال که ارزیابی تان از دو بخش اصلی جشنواره «پانوراما» و «مسابقه» چه بود گفت: با در نظر گرفتن انتخاب‌ها به نظرم سال متوسطی در جشنواره برلین بود، فیلم برجسته ای وجود نداشت که شگفتی ساز باشد. آثار خوب و متوسط زیاد بود اما اثر هیجان برانگیزی در برلین دیده نشد. اگر به جوایز اهداء شده در این دوره از جشنواره دقت کنیم خواهیم دید جوایز هم به نوعی تقسیم شده بود و فیلم خیلی شاخصی در جشنواره نبود.
- علی معلم
توجه به بحران مهاجرت به اروپا / اتحادیه اروپا نقش پررنگی در برلین دارد
سردبیر مجله “دنیای تصویر” ادامه داد: بحران مهاجرت به اروپا و معضلات مهاجرین یکی از تم های موجود در جشنواره بود. فیلم برگزیده برلین « آتش در دریا» فیلم داستانی مستندی است که به این بحران اجتماعی اشاره دارد که امروزه جامعه اروپا با آن روبرو شده است. فیلم دغدغه مندی بود که فیلمساز برای ساختش بسیار زحمت کشیده بود او با بخشی از مهاجرین همراه شده بود و در کنارش زندگی کودکی از اهالی جزیره ای که مهاجران به آن می آیند به تصویر کشیده شده بود. کار قابل قبولی بود. بخش دیگری از فیلم ها به بحران های خانوادگی و عاطفی توجه کرده بودند. بخشی از فیلم ها مسئله بحران های سیاسی – اجتماعی کشورهای اروپایی را به تصویر کشیده بودند از جمله «مرگ در سارایو» که دغدغه موقعیت فعلی بوسنی را وضعیت سیاسی و انشقاق کشور یوگسلاوی سابق را مورد توجه قرار داده بود. بخش دیگری از فیلم ها مساله اصلی شان تنهایی و مقابله با بحران های خانوادگی و به روابط احساسی توجه داشتند. بخش دیگری که در میان فیلم ها خود نمایی می کرد بحران های اجتماعی بود که در کشورهای مختلف وجود دارد، مسایل انسانی یا سیاسی و … گزارش‌هایی که سینما از موقعیت فعلی کشورها می دهد. در جشنواره فیلم های داستان گوی کلاسیک هم کم نداشت. یکی از فیلم های خوب در این حوزه که به خوبی داستانش را روایت می کند «نابغه» بود. که رابطه نویسنده و ناشری را مورد مداقه قرار می داد. که جذاب ساخته شده بود و فیلمنامه وبازی های خوبی داشت. بخشی از فیلم ها تاریخی بود به طور مثال در مورد آلمان مساله جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفته بود. فیلم با عنوان «تنها در برلین» به موقعیت تاریخی زمان جنگ اشاره داشت. به نظرم می آید بیشتر دغدغه های اروپایی در فیلم ها دیده می شد که طبیعی هم هست جشنواره برلین در قاره اروپایی برگزار می شود و اتحادیه اروپا نقش پررنگ تری در آن دارد.
توجه برلین به بحران های اجتماعی در آثار
کارشناس و پژوهشگر سینما درباره رویکرد جشنواره برلین گفت: جشنواره برلین به مسایل اجتماعی، طبقاتی و بحران های اجتماعی بیشتر توجه می کند این مهم را می توان در آثار برگزیده جشنواره شاهد بود. فیلم های دغدغه مند و متعهد به بحران های اجتماعی و انسانی مورد توجه قرار می گیرند. این در شرایطی است که در جشنواره کن بیشتر تجربه های هنری و حضور فیلمسازان صاحب نام بیشتری دارد. البته خطوط جشنواره کن و برلین نزدیکی هایی دارد اما در این حوزه تفاوت هایی دارد . البته برلین از حضور پررنگ جریان اصلی سینما و جذب مخاطبین غافل نمی شود زیرا جشنواره نیاز به دیده شدن و حضور بازیگران معروف و عکس روی فرش قرمز و جذاب تر شدن دارد به همین جهت از شخصیت های جهانی استفاده می کند و جرج کلونی، نیکول کیدمن را روی فرش قرمز می آورد فیلمساز ناشناخته آفریقایی یا فیلمساز ایرانی هم روی فرش قرمز جای می گیرند یا فیلم تجربی عجیبی 470 دقیقه زمان نمایش داشت و با یک ساعت آنتراکت به نمایش درآمد هم برای جشنواره جذاب است این فیلم که محصول سنگاپور و مالزی بود درام تاریخی عجیب و غریب بود. این فیلم هم برای جشنواره برگ برنده است زیرا طولانی ترین فیلم تاریخ سینما است. یا فیلم برادران کوئن «درود بر سزار» با دارا بودن ستاره های مختلف شور و هیجان خاصی را به افتتاحیه جشنواره داد و این فیلم برای افتتاح جشنواره مناسب شناخته شد تا شور و هیجان مناسب به جشنواره امسال ببخشد.
سیاست های بالادستی اتحادیه اروپا در فستیوال کن و برلین/ عباس کیارستمی را کن معروف کرد
وی درباره برخی از فیلمسازان که در جشنواره هایی چون کن و برلین دارای کرسی هستند گفت: جشنواره هایی از جمله برلین و کن استعدادها را کشف می کنند و مسیر فیلمسازی شان را دنبال می کنند مانند دانیس تانوویچ ،ژانگ ییمو یا برخی فیلمسازها صاحب کرسی هستند و پروسه کاریشان توسط جشنواره دنبال میشود. از جمله فیلمسازان ایرانی که توسط کن معروف شد عباس کیارستمی است. جشنواره ها به کارهای این اشخاص که خودشان آن ها را معرفی کردند توجه دارند. شناساندن برخی استعدادهای جوان و توجه به کارنامه کاری شان جزء سیاست های جشنواره است. برلین و کن در قاره اروپا برگزار می شوند و سیاست های اتحادیه اروپا در عملکرد آن ها نقش دارد نمی توان این جشنواره ها را از سیاست های اتحادیه اروپا و سیستم سیاسی کشورهای برگزارکننده جدا دانست. بخشی از سیاست های بالادستی اتحادیه اروپا در فستیوال شاهد هستیم البته نه به تمامی اما قابل رویت است.
جشنواره برلین بی سیاست نیست
معلم ادامه داد : جشنواره برلین سیاسی نیست ولی بی‌سیاست هم نیست. در انتخابی که صورت می گیرد و در یک سبد ارایه می دهند سعی می کنند سیاست ها لحاظ شود و محصولات متنوع و مسایل مختلف به جشنواره راه یابند. به طور مثال سال گذشته مساله زنان در کن در صدر قرار گرفت در همین راستا از ایران فیلم «ناهید» مورد توجه قرار گرفت. روی سوژه «مد مکس» هم توجه کنید شخصیت اول داستان زن است. سیاست های جشنواره با تاکتیک های متعدد سالانه فضای آن سال را تغییر و تحت الشعاع قرار می دهد. امسال مساله مهاجرت به اروپا مورد توجه قرار گرفته شده بود و صندوق های کمک به مهاجرین در فستیوال قرار داده شده بود تا کسانی که علاقمند هستند به مهاجرین پناهنده کمک کنند.
پرونده هسته ای ایران در برلین
وی در ادامه به سیاست های اتحادیه اروپا در امضاء توافق هسته ای با ایران اشاره کرد و گفت: در راستای سیاست های اتحادیه اروپا فیلم مستند «روزهای صفر» ساخته الکس گیبنی که درباره پرونده هسته ای ایران و توافق صورت گرفته که باعث خشم اسرائیلی ها شد و به نوعی مظلومیت ایران را به نمایش گذاشته بود. جشنواره به دلیل هدفی که دنبال می کرد آن را پررنگ کرد و با انتخاب آن به روی آن نور انداخت. یا فیلم مستند «مایکل مور» که در راستای کارهای قبلی فیلمساز به نوع تفکر حاکمیتی آمریکا انتقاد دارد به نمایش درآمد. در این فیلم فیلمساز به سیاست تجاوز به کشورهای دیگر ساخته شده و نام آن «تجاوز بعدی کجاست» اکران شد. فیلمی آلمانی به نام «24 هفته» نقد مسایل اجتماعی اروپا و سقط جنین است . مادری متوجه بچه بیمار و عقب مانده اش می شود و بعد از سقط دچار چالش های احساسی می شود. طیف متنوع موضوعات و تنوع در معنا به جشنواره منطق می‌دهد نکته ای که متاسفانه به آن در جشنواره فجر توجه نداریم . فیلم «اژدها وارد می شود» از سوی برلین به دلیل تنوعی که در ساختار اثر دیده می شود انتخاب می شود و نسبت به سالهای پیش که از ایران انتخاب می شد متفاوت است یک فیلم سورئالیستیک. فیلم «لانتوری» در ادامه بحث مسایل اجتماعی و مسئله اسید پاشی و تاثیرگذاری جنبه بخشش در فیلم باعث انتخاب فیلم شده است. همچنین مستند مهرداد اسکویی که قابلیت طرح جهانی دارد انتخاب شد. فیلم «رفیع پیتز» ( اسم من نرو) به سیاست های آمریکا نگاه انتقادی تندی دارد . فیلم راجع به مهاجر پذیری آمریکا وشرایط گرفتن گرین کارت برای یک مکزیکی است نسبت به کارهای قبلی فیملساز بهتر بود. فیلم داستان مکزیکی است که به آمریکا مهاجرت کرده اما او را باز می گردانند و برای دریافت گرین کارت به خدمت سربازی می رود و مجبور به حضور در خاورمیانه است. سوژه بسیار جالبی بود.
عدم توجه به فیلم های جریان اصلی سینما در این دوره از جشنواره برلین
وی در خاتمه تاکید کرد: با توجه به این مهم که جشنواره برلین تنوع خود را حفظ کرده بود. اما فیلم های جریان اصلی سینما در برلین امسال کم بود و سینمای شاداب کم داشت. جریان اصلی سینما در بخش مسابقه کمتر حضور داشت. از بخش های جانبی جشنواره برلین سینما و آشپزی و رونمای از سریالهای جدید تلویزیون است که اخیراً بازتاب های مردمی زیادی پیدا کرده است.
