سینماروزان: کارگاه آموزشی آلفرد یعقوب‌زاده، عکاس سرشناس بین‌المللی، با عنوان کارگاه «عکاسی جنگ از نگاه آلفرد یعقوب‌زاده» همزمان با چهلوسومین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر در تالار حافظ شیراز برگزار شد.
آلفرد یعقوب‌زاده، عکاس مطرح ایرانی، فرانسوی و داور بخش عکس و ویدئو در چهلوسومین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر، در توضیح تفاوت میان کار خبری و عکاسی مستند گفت: در فعالیت‌های خبری نباید در نتیجه نهایی دست برد و تنها باید با واقعیت مواجه شد، اما عکاسی مستند رویکرد دیگری را می‌طلبد و می‌توان متناسب با ذوق هنرمند در فرآیندهای آن دخالت کرد و برای مثال به شکل پرتره عکاسی کرد، در واقع عکاسی مستند وابسته به سلیقه هنرمند عکاس است.
سپس مهدی آشنا، عکاس خبری و دبیر بخش عکس و ویدیوی جشنواره با اشاره به سختی‌های فعالیت در این حوزه گفت: من در کشورهای مختلفی عکاسی کرده‌ام و به نظرم عکاسی خبری بسیار دشوار است. در واقع باید‌ها و نبایدها در موارد بسیاری به تصمیمات شخص عکاس بستگی دارد. یک هنرمند باید تبعات کار خود را بپذیرد و سپس قدم بردارد. گاهی ما خود را ملزم به انجام یک کار مشخص می‌دانیم و در نتیجه به سوی آن گام برمی‌داریم. در این خصوص، ایده و سلیقه عکاس بسیار مهم است، اما در نهایت فکر می‌کنم گاهی کاری انجام ندادن بهتر از قدم گذاشتن در مسیری اشتباه و سرشار از تبعات منفی است.
او خاطرنشان کرد: عکس‌ها اهمیت بسیار زیادی دارند و آثار بسیاری در این‌گونه هنری، پایه‌گذار اتفاق‌های مختلف در دنیا شده‌اند.
در ادامه این نشست، آلفرد یعقوب‌زاده اظهار کرد: زمانی که من با مطبوعات معتبر کار می‌کنم، خود را به موضوع و سوژه متعهد می‌دانم. از نظر حقوقی هم باید مواردی رعایت شود تا مشکلات حقوقی به وجود نیاید. در واقع، یک عکاس خبری باید مراقب باشد و نباید تحریفی در سوژه و موقعیت برآمده از واقعیت صورت دهد.
او یادآور شد: البته گاهی ممکن است عکاسان رویکرد دیگری را در پیش بگیرند، اما با مشکل مواجه خواهند شد. در نتیجه، بدون هیچ‌گونه شعار، باور شخصی من این است که هر عکاس باید در کار خود اصل صداقت را رعایت کند.
یعقوب‌زاده با اشاره به حضور خود در بسیاری از کشورهای دنیا و در پاسخ به چگونگی برخورد صادقانه با یک کلان روایت، بیان کرد: گاهی پیش از رفتن به منطقه‌ای خاص، نسبت به لوکیشن و سوژه آن آشنایی دارم و این موضوع به کشور مقصد و قوانین آن مرتبط است. برای مثال، در جنگ عراق شما خود را به عنوان عکاس معرفی می‌کنید و کسی با شما کاری ندارد؛ اما در سودان وضعیت متفاوت است و به سادگی نمی‌توان فعالیتی انجام داد، در واقع مهم است که کشور هدف شما را از نظر امنیتی تأیید کند.
او تصریح کرد: من در جنگ افغانستان در این کشور حضور داشتم و آن زمان خبری از تلفن همراه، تلکس یا ایمیل نبود. من از کوه خود را به افغانستان رساندم؛ یک بار با لباس زنانه و بار دیگر به عنوان یک پزشک. زمانی که خود را به عنوان یک عکاس معرفی کردم، موفق شدم چند هفته در این کشور بمانم و با جمعیت اسلامی و گروه‌های دیگر همراه شوم. در آن مقطع، همگی با من همراه بودند و هیچ اتفاقی رخ نداد.
او درباره وضعیت کشورهای دیگر افزود: در جنگ داخلی سومالی، که تعداد بسیاری از مردم این کشور در اثر قحطی کشته شدند، هیچ اعتقادی به گردش آزاد اطلاعات وجود نداشت و جان خبرنگاران در خطر بود. در نتیجه نیاز است تا عکاس خبرنگار در چنین شرایطی رویکرد دیگری را اتخاذ کند. خوشبختانه امروزه به واسطه وجود شبکه‌های اجتماعی می‌توان با گروه‌های مختلف ارتباط برقرار کرد و بدون خشونت در کشور مقصد به فعالیت پرداخت.
یعقوب‌زاده با اشاره به جایگاه رسانه‌های مستقل گفت: مطبوعات مستقل به هیچ حزب و گروهی وابسته نیستند و ممکن است خبرنگاران و عکاسان آن بدون هیچ محدودیت و سانسوری به ده‌ها کشور سفر کرده و مطابق با واقعیت به فعالیت بپردازند.
او همچنین یادآور شد: گاهی هنگام وقوع یک رخداد، عکاس محلی یک منطقه در محل حادثه حضور دارد اما ممکن است دارای سواد و ذوق هنری کافی نباشد. در این کار، برخی مواقع هنرمندان نظر شخصی خود را ابراز می‌کنند و این رویکردی خطرناک است. با این وجود خبرگزاری‌ها و آژانس‌های معتبر بسیاری، از عکاسان محلی استفاده می‌کنند، اما گاهی اهمیت موضوع به گونه‌ای است که رسانه‌ها ترجیح می‌دهند از عکاسان حرفهای استفاده کرده و آنها را راهی ماموریت کنند.
یعقوب‌زاده درخصوص ابزارهای اصلی کار خود گفت: من به عکاسی با موبایل علاقه ندارم و هیچ‌گاه هم به سراغ آن نرفته‌ام. اگر قرار باشد تنها چند ابزار محدود برای عکاسی همراه با خود ببرم، دوربین موبایل برای من کافی نیست. من باید کار خود را انجام دهم و به سراغ خودنمایی نمی‌روم؛ به همین دلیل در بسیاری مواقع، از جمله همین الان، دوربینی کوچک همراه دارم که به‌دلیل ویژگی‌های فنی آن می‌توانم عکس‌های حرفهای را به ثبت برسانم.
او در پاسخ به پرسشی درباره اهمیت ابزار عکاسی در شرایط بحرانی گفت: استفاده از ابزارهای مختلف بسیار وابسته به سلیقه شخصی است و بستگی به تکنیک و سلیقه فردی عکاس دارد. البته گاهی برای عکاسی، مثلاً تهیه عکس روی جلد مطبوعات، باید مختصات فنی خاصی رعایت شود. یک عکاس خبری باید سیر مشخصی را در فعالیت خود دنبال کند؛ برای مثال، متناسب با فاصله خود از سوژه، لنز را انتخاب می‌کند.
این هنرمند ادامه داد: استفاده از ابزار و تکنیک و همچنین فرآیند انتقال پیام به صورت توأمان مهم هستند و همگی در کنار یکدیگر باعث می‌شوند میزان اهمیت یک اثر شکل بگیرد. ترکیب‌بندی، تکنیک، فرم، نور و… در کنار اصول زیبایی‌شناسانه بسیار مهم است و هر دو باید رعایت شوند و نمی‌توان یکی را بر دیگری ترجیح داد. عکاس باید انرژی و نگاه خود را به صورتی سامان دهد که بتواند به‌صورت همزمان هر دو این موارد را در کانون توجه خود قرار دهد.
او بیان کرد: در زمان قدیم و هنگام کار با نگاتیو، که امکان ویرایش عکس وجود نداشت، باید دقت بیشتری صورت می‌دادیم، چراکه نشریات دقیقاً همان عکس ثبت‌شده توسط عکاس را منتشر می‌کردند؛ اما امروز شرایط متفاوت است.
یعقوب‌زاده در خصوص استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی برای انتشار آثاری که ممکن است مورد سانسور قرار بگیرند، گفت: عکاسی، حرفه من است. امروزه در بسیاری از کشورها مشکلاتی وجود دارد و هر حزب ممکن است نقطه‌نظر خاص خود را داشته باشد. وظیفه من به‌عنوان عکاس خبرنگار این نیست که از جان خود مایه بگذارم و عکس را به هر قیمتی منتشر کنم. اگر حقیقتی را کشف کرده باشم که فکر می‌کنم جامعه نیاز به شنیدن آن دارد، برای انتشارش شرایط را می‌سنجم. ممکن است انتشار یک عکس سالها طول بکشد تا دیده شود. به عقیده من عکس‌ها برای همیشه در محاق باقی نمی‌مانند.
او ادامه داد: ممکن است یک اثر از نظر تکنیکی خوب نباشد اما شانس بیاورد و دیده شود. وضعیت عکاسی از نظر تکنیکی در شرایط مطلوبی قرار ندارد. بسیاری از عکاسان از فرمت RAW استفاده می‌کنند. به عقیده من استفاده از این فرمت به دلیل دخل و تصرف زیادی که می‌تواند در ویرایش صورت داد، هنر چندانی به حساب نمی‌آید. البته عمر چنین عکس‌هایی بیشتر است و به همین دلیل من نیز در کنار استفاده از فرمت JPEG از این فرمت استفاده می‌کنم.
یعقوب‌زاده در پایان گفت: وظیفه خبرنگار، اطلاع‌رسانی در امور و حوزه‌های مختلف است. حضور در کار میدانی با ریسک همراه است و معمولاً عشق، علاقه و مسئولیت‌پذیری باعث این اتفاق می‌شود. البته من بسیار به این موضوع فکر کرده‌ام و هنوز دقیقاً نمی‌دانم چرا با وجود دشواری‌های بسیار در این مسیر، همچنان بر انجام این کار اصرار دارم. معمولاً عکاسان مد دارای موقعیت مالی، شغلی و احترام بیشتری هستند، اما با این وجود همچنان عکاسی خبری امری است که من به آن علاقه‌مند هستم.
